Link: sevenload.com

Yörenin kültürel anlamda çeşitliliği halk oyunlarına da yansımaktadır. Daha kapalı yörelerde yalnızca bir tavır ve biçimle kendisini gösteren halk oyunları, Artvin’de bu anlamda da birkaç yöre özelliklerini içinde barındırmaktadır. Örneğin Doğu Karadeniz’in belirgin halk oyun biçimi horondan, Sivas’tan Erzurum’a dek yaygın olan bar hem ayrı ayrı hem bazı oyunlarda bir sentez olarak Artvin’de görülmektedir. Klasik horon tutuş biçimi olan yarım daire, hilal biçimi Artvin’deki birçok horonda daire biçimini almaktadır. Ya da Kafkasların tipik özelliği olan tek tek ve bireyin öne çıktığı oyun biçimleri de (Sarı Çiçek, On Dört. Karabağ vs.) aynı derece de yaygındır Artvin’de.

Çalgılar da birbirinden değişik ve kendi doğallığında kullanılmaktadır. Kemençeden zurnaya, tulumdan, akordeona, bağlamadan meye oldukça önemli bir çeşitliliği barındırmaktadır kültüründe.

Halk oyunları yalnızca kadın, yalnızca erkek ya da kadın-erkek birlikte biçiminde oynanır. Ancak genelde ortak oynanan oyunlar ağırlıktadır.

Çalgı eşliğinde oynanan oyunların dışında/yanında karşılıklı türkü söyleyerek oynanan oyunlar da vardır. Ya da çalgı eşliği yanında türkü bölümlü oyunlar bulunmaktadır. Oyunların birçoğu artık giderek çalgı eşliğinde oynamaya dönüşmüş olsa da temelde türkü üzerine kuruludur. Atabarı, Sarı Çiçek, Kobak, Vaket Barı (ya da yaygın bilinen adıyla Şavşat Barı) gibi birçok oyunun türküsü de bulunmaktadır.

 

Çalgılar

Artvin yöresindeki halk çalgılarının, yöre tarihiyle birlikte düşünülmesi yerinde olur. Ancak bugüne gelişi ve günümdeki konumları anlamında, her ne kadar kendi içlerinde bazı çeşitlilik gösterseler de geleneksel çalgıların sayısı 10’u geçmez.

Kesin bir iddiadan öte çalgıların genel gelişim süreci içindeki bir sıralama yapılırsa ilk çalgıların basit aletler olduğu anlaşılır. Bir nesneyi belli bir ritimle başka birşeye vurmak herhalde insanın ilk çalgısı olmalıydı.

Buna göre bugünkü biçimiyle davul başta gelen çalgıdır. Kafkasya’nın her yerinde yaygın olarak ve çeşitli boylarda olan ve özelliğine göre hem elle hem de tokmakla çalınır. Halk oyunlarının temel ritim sazıdır.

Fas’tan Çin’e dek çok geniş bir alana yayılan ve adı bile genellikle aynı ya da benzer olan zurnanın çıkış yerini tam saptamak kolay olmamakta. Özellikle ses yapısı ve genişliğinden dolayı, yörenin büyük bir bölümünde halk oyunlarında en yaygın olarak kullanılan çalgılardandır.

Dilli ve dilsiz olmak üzere temelde iki biçimde kullanılan kavalın da yörenin ilk çalgılarından olduğu düşünülebilir. Ancak öteki çalgılar kadar yaygın değildir.

Tüm Kafkasya ve Anadolu’da kullanılan ve yöresine göre balaban, duduk gibi adlarla bilinen mey ise boyu ve sesi itibariyle çeşitli özellikler gösterir. Bas ve yanık sesli olan bu çalgı da kaval gibi çok yaygın değildir.

İskoçya’dan Afrika’ya dek geniş bir alana yayılmış bir çalgı olan tulumun hangi boyutta ve nereye maledileceği konusunda önemli kuşkular sözkonusu. Yapımı daha otantik ve kolay olan tulumun yörede kullanılan ilk çalgılardan biri olduğu söylenebilir.

Tulumun bir sonraki aşaması olarak düşünülebilecek garmon ise basit bir körük sistemiyle işleyen ve büyük bir olasılıkla Kafkasya üzerinden yöreye  gelmiş bir çalgıdır. Halk oyunlarına eşlik eden çalgılardandır.

1800’lü yılların başından itibaren Fransa ve Avusturya’da garmonun geliştirilip yeni seslerle beslenerek bugünkü biçimine ulaştırılan akordeon yörede yaygın olarak kullanılan çalgılardandır. Tüm Kafkasya’da olduğu gibi Latin Amerika’dan Arap ülkelerine dek dünyanın hemen her yerinde kullanılmaktadır. Artvin yöresine ise ağırlıkla Rus işgali döneminde girmiş ve halk tarafından benimsenmiştir.

Özellikle Karadeniz sahilinde yaygın olarak kullanılan kemençe ise, doğal yapısındaki çoksesliliği ile öteki halk çalgılarından farklılık gösterir. Genelde Yunan temelli bir çalgı gibi bilinmesine karşın, çok daha eski dönemlerde Perslerin de kemençeye benzer bir çalgıyı kullandıkları bilinmektedir. Bu çalgının Greklerin Persleri yenerek bu bölgeyi ele geçirmelerinden sonra Batıya geçmiş olabileceği düşünülebilir.

Orta Asya kökenli ve genelde Türk topluluklarının en önemli çalgısı olan bağlama, yörede çok yaygın olarak çalınır. Özellikle aşıklık geleneğinin çok önemli boyutlara ulaştığı yörede, bağlama temel çalgılardan biridir. Ancak bir meydan sazı olmadığından halk oyunları eşlik çalgısı değildir.